یکی از اقدامات اصلی دانشگاهها در زمینهی کارآفرینی به ترغیب و انگیزش دانشجویان در مرحلهی اول و خانوادهی دانشگاه در مرحلهی بعد اختصاص دارد. برای این منظور از روشهای مختلفی استفاده میشود. طیف این اقدامات نسبتاً گسترده است و در قالبهای متنوع و خلاقانه در هر دانشگاه برگزار میشوند. احتمالاً مهمترین فعالیت از این دست مسابقههای BP است که تقریباً در همهی دانشگاههای مورد بررسی برگزار میشود. بجز مسابقه، برگزاری سخنرانیهای منظم با دعوت از کارآفرینان برجسته، سمینارها، و گروههای بحث نیز از جملهی این اقدامات ترویجی به شمار میآیند.
یکی از اقدامات مشترک در دانشگاههای مورد بررسی برگزاری مسابقههای سالانهی طرح تجاری و کارآفرینی است. این مسابقهها که معمولاً دارای جوایز ارزنده و چشمگیری هستند با عناوین موضوعات مختلفی برگزار میشوند. برخی از آنها به منظور تشویق ایدههای برتر در زمینههای تجاری-اقتصادی و برخی نیز در زمینههای اجتماعی برگزار میشوند.
مسابقهی کارآفرینی دانشگاه ملی سنگاپور
مسابقهی Start-Up@Singapore یک مسابقه ملی در زمینه طراحی و راهاندازی فعالیت های اقتصادی و بازرگانی میباشد که به طور مشترک توسط مرکز کارآفرینی دانشگاه ملی سنگاپور[1]، انجمن فارغالتحصیلان دانشکده اقتصاد و بازرگانی دانشگاه سنگاپور[2] و جامعه کارآفرینان دانشگاه سنگاپور[3] برگزار میشود. این مسابقه که برای اولین بار در سال 1999 برگذار شد، رشد و توسعه قابل توجهی داشته است و امروزه به صورت یک معبر مورد توجه برای راه اندازی فعالیتهای اقتصادی و همچنین جذب کارآفرینان مشتاق، سرمایهگذاران، مدیران ارشد و با سابقه در زمینه کسب و کارهای مخاطرهآمیز و کارآفرینی در آمده است.
این رقابت شبکهای از امکانات جهت سازماندهی تیمها، همکاری، نظارت و مشاوره، آموزش کارآفرینی و سرمایه را برای شرکت کنندگان فراهم میکند. حداقل پاداشی که تمامی شرکتکنندگان در مسابقه از آن برخوردار میشوند بازخور داوران معتبر مسابقه است. علاوه بر این مجموعهای به ارزش 70.000 دلار آمریکا به صورت جوایز نقدی و غیر نفدی (محصولات و خدمات) بین برندگان مسابقه توزیع میشود.
مسابقههای کارآفرینی دانشگاه استنفورد
رقابت کارآفرینان: این رقابت BASES E-Challenge نام دارد و بزرگترین مسابقهی طرح تجاری استنفورد با جایزهی سالانه 75000 دلار وجه نقد و نیز در حدود 200000 دلار جوایز غیرنقدی (به صورت خدمات فنی و تجاری) میباشد. تیمهای دانشجویی تجربه و کمکهای مشاورهای مورد نیاز را از طریق مربیگری، کارگاهها و بازخورد از جانب کارآفرینان برتر، سرمایهگذاران ریسکپذیر و افراد آکادمیک بدست میآورند.
رقابت کارآفرینان اجتماعی: عنوان این مسابقه Social E-Challenge است که مسابقهی سالانه طرحهای تجاری استنفورد برای کسب و کارهای انتفاعی و فعالیتهای مخاطرهآمیز غیرانتفاعی مرتبط با زمینههای اجتماعی و زیستمحیطی است. شرکتکنندگان توسط کارآفرینان اجتماعی برتر، رهبران غیرانتفاعی و سرمایهگذران فعالیتهای انساندوستانه مورد ارزیابی قرار میگیرند. جایزه آن نیز بیش از 20000 دلار برای تأمین سرمایهی اولیه و خدمات مورد نیاز است. این مسابقه، کارگاهها، مراسم معارفه و برنامههای مربیگری را برای کمک به افراد علاقهمند در تیمهای شرکتکننده، توسعهی مهارتها و تدوین طرحهای تجاری ارائه مینماید. تیمها برای توسعهی ایدههایی که از یک زیربنای اجتماعی و یا زیستمحیطی برخوردار بوده و در عینحال به لحاظ مالی توان ادامهی فعالیت داشته باشند، به رقابت میپردازند. تعریف BASES از کارآفرینان اجتماعی عبارت است از کسانی که اشتیاق و علاقهی شدید به یک رسالت و مأموریت اجتماعی را با سیستم و نظام شبه تجاری ترکیب میکنند.
مسابقهی $100K دانشگاه MIT
این مسابقه در یک دورهی یکساله امکان راهاندازی کسبو کار را برای افرادی که دارای ایده هستند فراهم میآورد و در طول این دوره شرکتکنندگان دربارهی کسبکار موفق میآموزند از دانش مشاوران برخوردار میشوند و با سایر دانشجویان علاقهمند آشنا شده و تیم خود را تشکیل میدهند.
مسابقهی $100K پیشتر $50K بود ولیکن هم اکنون بخش جدیدی به آن اضافه شده است که اختصاص به کارآفرینی در کشورهای در حال توسعه دارد و کل مبلغ مسابقه به $100K افزایش یافته است. دو بخش مسابقه عبارتند از 1) مسابقهی کسبکار 2) مسابقهی کارآفرینی توسعه
1) مسابقهی کسبو کار: در این مسابق طرحهایی شرکت میکنند که دارای فنآوریهای پیشرفته و ریسک/ بازدهی بالایی باشند و یک بازار هدف قابل توجه را هدف میگیرند. این طرحها غالباً مورد توجه صندوقهای سرمایهگذاری در کسبکارهای فنآورانه قرار دارند.
2) مسابقهی کارآفرینی توسعه: این مسابقه بر طرحهایی تمرکز دارد که برای جوامع کم درآمد کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه آماده شدهاند.
Enterprise Tuesdays: این برنامه که در دانشگاه کمبریج برگزار میشود، شامل یکسری کارگاهها و سخنرانیهای هفتگی میباشد که در آنها از کارآفرینان موفق و مشهور دعوت به عمل میآید. این کار به جوانان اعتماد به نفس لازم برای شروع کسبوکار خود را میدهد و آنها را تشویق و علاقهمند به حرکتهای کارآفرینانه مینماید. این برنامه برای تمام دانشجویان و کارمندان دانشگاه، آزاد است و مخصوصاً برای کسانی طراحی شده است که: میخواهند یاد بگیرند چگونه میتوان ایده را به کسبوکار تبدیل کرد، میخواهند بفهمند آیا کارآفرینی برای آنها مناسب است یا خیر، میخواهند واژههای کسبوکار و نحوه تفکر تجاری را یاد بگیرند، میخواهند برخی مهارتهای عملی کارآفرینی را یاد بگیرند و یا می خواهند بدانند چگونه در مراحل اولیه میتوان از حقوق معنوی طرح خود حفاظت نمود. در این برنامه هر بار پس از سخنرانی امکان شبکهسازی پدید میآید زیرا امکان دیدن کارآفرینان و کسانی که به این موضوع علاقهمندند و در کمبریج حضور دارند، فراهم است.
گروههای تخصصی با موضوعات خاص: این گروهها توسط اعضای فروم کسب و کار MIT ایجاد میشود به این صورت که دستهای از اعضا که دارای علایق مشترک در یک زمینه هستند (به عنوان مثال ارتباطات راه دور، نانوتکنولوژی، RFID، انرژی، پردازش پیشرفته) گروهی را تشکیل میدهند. این گروه به بحث و بررسی وقایع و روندهای آن صنعت میپردازند.
مجموعه سخنرانیهای رهبران اندیشه کارآفرینانه: مجموعهای از سمینارهای هفتگی با همکاری مشترک BASES و STVP در دانشگاه برگزار میشود که در آنها از کارآفرینان موفق و سرمایهگذاران مطرح برای سخنرانی دعوت میشود تا دانشجویان را با مسایل روز آشنا سازند. در ادامه و در برنامهی ناهار یا عصرانهای که با حضور این افراد برگزار میگردد، دانشجویان در محیطی دوستانه میتوانند سوالات و نظرات خود را با آنها مطرح کنند.
BASES Digest: نشریهای هفتگی است که به صورت الکترونیکی منتشر میگردد و آخرین اطلاعات مربوط به رویدادهای کارآفرینانه در استنفورد و سیلیکونولی را به اطلاع اعضاء (بیش از ۵۰۰۰ عضو) میرساند.
در زمینهی آموزشهای کارآفرینی به نظر میرسد جهتگیری کلی آموزشها به سمت استفادهی هر چه بیشتر از روشهای یادگیری در عمل و کسب تجربه است و اگرچه روشهای سنتی مبتنی بر کلاس درس جایگاه خاص خود را دارند، کارآموزیها و برنامههای آموزشی ابتکاری یادگیری عملی نقش پررنگی پیدا کردهاند.
دورهی E-Lab
یکی از پرطرفدارترین دورههای آموزش که در دانشکدهی مدیریت اسلون MIT ارائه میشود E-Lab نام دارد. دورهای که در طول یک ترم ارائه میشود. دانشجویان در طول این دوره هفتهای یک روز در یک شرکت در حال راهاندازی مشغول بهکار میشوند. تیمی میانرشتهای از دانشجویان MBA و مهندسی برای حل مشکلات واقعی موجود کار میکنند. دانشجویان در این طرح وظایف مختلفی را برعهده میگیرند، وظایفی همچون انجام تحقیقات بازار یک شرکت در مرحلهی عرضهی سهام به بازار بورس، تهیه برنامهی بازاریابی یا تهیه پروفایل مشتریان شرکت.
تیمهای دانشجویی رشتههای علوم محض، و مهندسی و مدیریت یک روز در هفته را به صورت فعال در تعامل نزدیک با مدیریت ارشد شرکت قرار دارند و در نتیجهی این مشارکت تجربیات ارزندهای در مورد راهاندازی یک شرکت نوپا بهدست میآورند. شرکتها نیز دستیارانی را بهخدمت میگیرند تا جنبههای ضروری کسب و کارشان را که در مراحل آغازین است تجزیه و تحلیل میکنند.
دورهی MFP: یک برنامهی کاری/ مطالعاتی 9 ماهه در دانشگاه استنفورد است که توسط STVP اجرا میشود. این برنامه به منظور ایجاد و توسعهی یک درک تئوریک و عملی از تکنیکهای رشد و توسعهی شرکتهای تکنولوژیمحور نوظهور طراحی شده است. این برنامه سلسلهای از دروس مرتبط با موضوع مدیریت شرکتهای تکنولوژیک را با کارآموزی (همراه با حقوق) تابستانه در یک شرکت نوپا، پشتیبانی و راهنمایی مداوم، و فعالیتهای شبکهای ترکیب میکند. MFP یک دورهی بسیار کامل و فراگیر آموزش کارآفرینی به شمار میآید که از آوریل تا دسامبر هر سال (شامل فصلهای بهار، تابستان و پاییز) برگزار میشود. نام نویسی در این دوره منحصر به 12 دانشجوی برجستهی مهندسی و علوم محض در دورهی کارشناسی است.
Enterprising Students: برای دانشجویان این امکان وجود دارد که یک تابستان را همراه یک تیم کارآفرین بگذرانند. این برنامه یک برنامه یادگیری عملی میباشد. همچنین همراه این برنامه طی یک هفته فشرده دانشجویان با حضور در کمبریج با مهارتها و دانش ایجاد کسبوکار آشنا میشوند. امکان شبکهسازی و دسترسی به منابع کمبریج نیز در این یک هفته وجود دارد.
کارآموزی فرامرزی: برنامههای کارآموزی یکساله برای دانشجویان کارشناسی NUS در سیلیکونولی یا بیوولی برگزار میشود. دانشجویان در کسب و کارهای نوپای هایتک کارآموزی میکنند. در همان زمان، در دورههای کارآفرینی در دانشگاه استنفورد و یا دانشگاه پنسیلوانیا حضور مییابند.
مشاورهها در قالبهای مختلفی به کارآفرینان دانشگاهی عرضه میشوند. استفاده از جلسات نقد و بررسی، کلینیکهای مشاوره، و مربیگری از جملهی این روشها هستند. تأمین مشاوران مورد نیاز نیز به طریقههای مختلفی صورت میگیرد نظیر، استفاده از شرکتهای مشاورهی حرفهای، استفاده از افراد خبرهی علاقمند به همکاری با دانشگاه، و نیز کارآفرینان با تجربه
مربیگری[4]: مؤسسهی انترپرایز دانشگاه کمبریج با پشتیبانی شرکت مشاوره KPMG، برنامه مربیگری کسبوکارها را برای کمک به راهاندازی و رشد موفق شرکتهای کارآفرین پیاده میکند. این برنامه جهت جایگزینی تجربه اندوختهشده در فرد ایجاد شده است یعنی چون تجربه از یک فرد به فرد دیگر قابل انتقال نیست، یک فرد متخصص و مجرب مسیر حرکت کسبوکارها را مدنظر قرار داده و در صورت لزوم حرکت آنها را اصلاح میکند. یک کارآفرین ممکن است در ابتدای راه مهارتهای لازم را نداشته باشد، یا درباره تصمیم خود مردد باشد که در اینصورت یک مربی میتواند برای او بسیار مفید باشد. مربی بهخصوص در فاز راهاندازی بسیار گرهگشاست.
کلینیک راهاندازی: این برنامه توسط فروم کسب و کار دانشگاه MIT برگزار میشود. حضور در کلینیکهای راهاندازی به دارندگان ایده و طرح تجاری در ارزیابی میزان آمادگی آنها برای جذب سرمایهگذار کمک میکند، در این کلینیکها کارآفرینان درمییابند که سرمایهگذاران دقیقاً به دنبال چه چیزی میگردند، چگونه تصمیم میگیرند و از ارائههایی که به عنوان نمونه انجام میشوند میآموزند چگونه طرح و ارائهی خود را به نحو مناسبی انجام دهند. در یک کلینیک راهاندازی، دو شرکت از پیش انتخاب شده طرح تجاری خود را ارائه میدهند و نظرات پانلی متشکل از خبرگان و نیز مخاطبان برنامه در طول صرف شام غیررسمی دریافت میکنند.
برنامه کاتالیست مؤسسهی دشپند: در برنامهی کاتالیست مرکز دشپند یک گروه بسیار مجرب از افراد حضور دارند که از سابقهی بالایی در نوآوری، تجاریسازی تکنولوژی، و کارآفرینی برخوردارند. این افراد در راستای مأموریت دشپند به مبتکران دانشگاه برای رسیدن ابداعاتشان به بازار کمک میکنند. هدف این برنامه سرعت بخشیدن به تحقیقاتی است که با نگاه تجاریسازی دنبال میشوند.
برنامههای GET SMART: در این برنامه گروههای کوچکی از کارآفرینان تکنولوژی ـ محور و یک مشاور گردهم میآیند تا در مورد مشکلی که توسط خود کارآفرینان انتخاب میشود به بحث بپردازند و در محیطی آرام و به دور از تنشهای تجاری پاسخ سؤالهای خویش را بیابند. پیششرط شرکت در چنین جلساتی، عضویت در فروم کسب و کار MIT و نیز کارآفرین بودن است. در هر یک از این جلسات حداکثر 10 نفر کارآفرین در جلسه حضور دارند و محتویات جلسه محرمانه باقی میماند و همهی افراد فرصت طرح سؤال و گرفتن پاسخ را خواهند داشت. کارآفرینان هنگام ثبتنام برای جلسه سؤالات خود را نیز تحویل میدهند که مشاور آنها را دستهبندی کرده و پاسخ دهد.
شاید مهمترین مسألهی پیش روی کارآفرینان تأمین منابع مالی در مراحل مختلف راهاندازی باشد. در دانشگاههای مورد بررسی سه منبع حمایت مالی مشاهده شد: (1) اصلیترین روش تأمین مالی کسب و کارها از طریق سرمایهگذاران مخاطرهپذیر است. کاری که دانشگاه در این زمینه انجام میدهد فراهم آوردن ارتباطات هرچه بیشتر کارآفرینان و سرمایهگذاران بالقوه از طریق ایجاد شبکهها و برگزاری مراسمهای مختلف است. دانشگاههای MIT، و استنفورد در فراهم کردن چنین بستری بسیار موفق عمل کردهاند. (2) در برخی موارد خود دانشگاه نسبت به سرمایهگذاری در کسب و کارها اقدام مینماید که این کار نیز خود به دو روش انجام میشود از طریق دفاتر ثبت تکنولوژی در دانشگاه یا از طریق صندوقهای سرمایهگذاری خطر پذیر متعلق به دانشگاه (3) از طریق برنامههای خاص نهادهای غیردانشگاهی مستقر در دانشگاه که عمدتاً در تأمین سرمایهی هسته[5] و در مرحلهی تبدیل ایده به فرصت صورت میگیرد و علاوه بر تأمین سرمایه خدمات دیگری نیز به کارآفرینان ارائه میدهند.
دانشگاه کمبریج:
مؤسسهی انترپرایز دو محل برای تامین سرمایه مالی کسبوکارهای نوپا دارد: صندوق چالش دانشگاه (UCF[6]) و صندوق سرمایهگذاری مخاطرهپذیر دانشگاه (UVC[7]). این دو صندوق، سرمایه پیشهسته را در اختیار کسبوکارها قرار میدهند. اگر تصمیم بر این گرفته شود که تجاریسازی ایده یا مفهوم کسبوکار باید به شکل راهاندازی کسبوکار جدیدی باشد، سرمایهی اولیه ممکن است از طریق UCF و UVC باشد. نیروهای زبدهای در UCF فعالیت میکنند که در اینگونه مواقع مدیریت پروندهی مورد مربوطه را که باید به کسبوکار تبدیل شود، بر عهده میگیرند. انترپرایز البته روابط بسیار مناسبی با دیگر مؤسسههای سرمایهگذاری دارد که در مراحل بعدی میتواند از یاری آنها بهره بگیرد. از جمله این موارد گرنتهایی هستند که توسط آژانسهای مختلف دولتی و اروپایی نظیر وزارت بازرگانی و صنایع، اتحادیه اروپایی، اتاق بازرگانی ارائه میشوند.
دانشگاه سنگاپور:
با ایجاد یک شرکت در NUS، دفتر ارتباطات صنعتی و فناوری عملاً یکی از شرکای تجاری قلمداد میشود و اگر علاوه بر حمایتهای معنوی و حقوقی به حمایتهای مالی نیز نیاز باشد دفتر پشتیبانی کسب و کار نیز درگیر میگردد. طبق قوانین دانشگاه در این شرایط، دانشگاه مالک فناوری اختراعی محسوب گردیده و در قبال حمایتهای فوقالذکر، دانشگاه به طور عادلانه در سهام شرکت سهیم میشود. دفتر پشتیبانی کسب و کار از متخصصینی برای کمک به کسب و کارهای نوپا در ارزیابی طرحهای تجاری و ایجاد ارتباط با شبکهی وسیعی از مربیان کسب و کار، مشاوران و سرمایهگذاران بهره میگیرد. علاوه بر آن کسب و کارهای واجد شرایط از کمکهای مالی تا سقف 300000 دلار سنگاپور برخوردار میشوند. علاوه بر این تلاشهای بسیاری شده است تا سرمایهگذاران مخاطرهپذیر به همکاری با دانشگاه و سرمایهگذاری در طرحها ترغیب شوند.
دانشگاههای MIT و استنفورد:
این دو دانشگاه الگور تقریباً مشابهی دارند. در مرحلهی تبدیل ایدهها به طرحهای منسجم و قابل دفاع در برابر سرمایهگذاران حرفهای، بیشتر نهادهای غیردانشگاهی که در بخش ساختار در مورد نقش آنها توضیح داده شد فعال هستند (MIT-لملسون و دشپند در MIT و C2C در استنفورد) و به سرمایهگذاری در مرحلهی ایده و تأمین سرمایهی هسته میپردازند. در این قسمت به دو نمونه از برنامههای این مؤسسات اشاره میشود. چنانچه این ایدهها مراحل اولیهی خود را سپری کنند سرمایهگذاران مخاطرهپذیر که شبکههای ارتباطی گستردهای با دانشگاه دارند در طرحهای جذاب سرمایهگذاری میکنند. دانشگاهها خود کمتر به سرمایهگذاری مستقیم اقدام میکنند، ولی چنانچه بحث ایجاد یک کسب و کار بر پایهی تکنولوژی توسعهیافته و ثبتشده در دانشگاه باشد ممکن است دفتر ثبت تکنولوژی خود به عنوان یک شریک و سرمایهگذار به همکاری با تیم کارآفرین بپردازد.
Inven team: این برنامه توسط مؤسسهی Lemelson-MIT اجرا میشود و مأموریت آن ایجاد نسل جدیدی از نوآوران است. یک پاداش و کمک هزینهی ملی، پرورش نوآوری در میان دانشآموزان دبیرستان است. تجربهی ”تیم نوآور“ بر آن است در فرآیند پاداشدهی انگیزهی لازم را برای تشخیص مشکل و نیاز، یافتن راهحل از طریق جلسات طوفان فکری، و سرانجام ساخت نمونهی اولیهی محصول را در دانشآموزان ایجاد نماید. یادگیری از طریق تجربهی ایده محوری این برنامه است. دانشآموزان با روشهای طراحی مهندسی روز آشنا میشوند و کار گروهی Teamwork را تمرین میکنند.
i-Teams: i-Team دانشجویان توانمند و پرانگیزه فارغالتحصیل را با آزمایشگاههای تحقیقاتی MIT و نیز شبکههای ارتباطی کسبوکار گردهم میآورد. بیشتر پروژههای این تیمها از برندگان پاداشهای دشپند هستند. تیمهای دانشجویی، توجیهپذیری تجاری تحولات علمی و مهندسی را ارزیابی میکنند. اعضای تیم توسط محققان ارشد آزمایشگاه، اعضای هیأت علمی مرکز کارآفرینی، و افراد برجستهی جامعهی کسب و کار منطقه راهنمایی میشوند. به این وسیله آنها جهتگیری فنآوری و بازارهای محصول را شناسایی کرده و نوآوریهای دانشگاهی را به ثمر میرسانند.